TU Delft-student ontdekt mysterieuze ruimteregenboog rond Saturnusmaan Enceladus
Bestaan er regenbogen in de ruimte? Die ogenschijnlijk eenvoudige vraag leidde TU Delft-student Niels Rubbrecht naar een ruimtefenomeen in de buurt van de Saturnusmaan Enceladus. Het verschijnsel vertoont gelijkenissen met een regenboog, maar is totaal anders dan wat we op aarde kennen. Met het onderzoek won Rubbrecht de eerste prijs op de 21ste Pegasus Student Conference in Praag.
“Het begon met de vraag of een regenboog in de ruimte kan bestaan,” vertelt Rubbrecht tegen Omroep Delft. “Natuurlijk weet iedereen dat regenbogen op aarde ontstaan als zonlicht gebroken wordt in regendruppels. Dus de logische vervolgvraag was: regent het dan ergens in de ruimte?”
Het antwoord blijkt verrassend dichtbij te liggen: op Enceladus, een ijzige maan van Saturnus, spuiten enorme geisers van ijsdeeltjes uit scheuren in het oppervlak. Wanneer zonlicht deze fijne nevel van bevroren water bereikt, kunnen onder de juiste omstandigheden vergelijkbare lichtverstrooiingsfenomenen optreden als op aarde.
Satellietdata als tijdmachine
Zelf ging Rubbrecht uiteraard niet de ruimte in. Hij baseerde zijn onderzoek op gegevens van de Cassini–Huygens-missie, een gezamenlijke ruimtemissie van NASA, ESA en ASI, die tussen 2004 en 2017 rond Saturnus cirkelde. Cassini maakte meer dan tien jaar lang opnames van onder meer de geisers van Enceladus.
“Met behulp van de navigatiedata van de satelliet kon ik de exacte geometrie simuleren tussen de zon, Enceladus en de camera van Cassini,” legt Rubbrecht uit. “Een regenboog is alleen zichtbaar onder een specifieke hoek, dus ik kon in de data filteren op momenten waarop die hoek precies goed was.”
Een streep licht
Bij het doorzoeken van tienduizenden foto’s viel Rubbrecht iets merkwaardigs op. “Ik zag ineens een lichte intensiteitsverhoging in de vorm van een streep. Toen ik verder keek, bleken er meerdere parallelle strepen te zijn, die bovendien in verschillende kleuren verschenen afhankelijk van de golflengte.” Deze vondst werd nog overtuigender toen ook een meetinstrument aan de Universiteit van Nantes dezelfde patronen registreerde.
Om zeker te zijn dat het om een fysiek fenomeen ging en geen meetfout, plakte Rubbrecht de beelden achter elkaar tot een soort filmpje. “Toen zag ik dat de strepen volledig stil bleven staan in de ruimte, terwijl de maan én de satelliet bewogen. Dat was het moment dat ik wist: dit is echt, en het staat los van Enceladus zelf. Het bevindt zich in de ruimte rondom de maan.”
Internationale erkenning
Zijn ontdekking bleef niet onopgemerkt. In april 2025 werd Rubbrecht uitgeroepen tot beste masterstudent Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek van Europa tijdens de Pegasus Student Conference in Praag. “Dat was heel bijzonder. Ik had dit totaal niet zien aankomen,” zegt hij bescheiden. “Toen ik begon, dacht ik niet dat ik een paper zou schrijven, laat staan een prijs winnen.”
Samen met wetenschappers van de Universiteit van Nantes onderzocht Rubbrecht de gegevens verder. Inmiddels wordt er bij de TU Delft gewerkt aan een vervolgaanvraag voor promotieonderzoek. “We willen een algoritme bouwen dat automatisch alle opnames van Cassini scant op vergelijkbare fenomenen. Als we nog meer van deze strepen vinden, krijgen we een beter beeld van hun oorsprong.”
Toekomst bij ESA
Sinds zijn afstuderen werkt Rubbrecht bij de European Space Agency (ESA), waar hij zich opnieuw op lichtverschijnselen richt — dit keer in de aardse atmosfeer. “Ik werk aan automatische detectie van meteoren: lichtstrepen van objecten die onze atmosfeer binnenkomen. Die zijn belangrijk voor het terugvinden van meteorieten, maar ook voor planetary defence: het beschermen van de aarde tegen potentieel gevaarlijke asteroïden.”
Uitgelegde termen:
NASA: National Aeronautics and Space Administration
De Amerikaanse ruimtevaartorganisatie.
ESA: European Space Agency
De Europese ruimtevaartorganisatie, waarbij ook Nederland is aangesloten.
ASI: Agenzia Spaziale Italiana
De Italiaanse ruimtevaartorganisatie.
