‘Niet huurders laten opdraaien voor hoge kosten aardwarmte’

Dat zegt energie-deskundige Bastiaan van Perlo van de Woonbond, landelijke belangenorganisatie voor huurders, tegenover Omroep Delft. Hij reageert daarmee desgevraagd op een artikel in de Volkskrant over ontevreden bewoners in een pas gerenoveerde Amsterdamse volksbuurt. Hun woningen zijn nu beter geïsoleerd, en niet langer aangesloten op aardgas maar op een ringleiding (‘warmtenet’) die heet water toevoert naar de radiatoren binnenshuis. In tegenstelling tot wat de bewoners was toegezegd door de woningbouwcorporatie, pakt het vastrecht voor die nieuwe ‘groene’ warmtevoorziening zo’n 800 euro per jaar duurder uit. Zoiets is niet bevorderlijk voor het draagvlak onder de bevolking voor een energietransitie, concludeerde de krant de volgende dag in een hoofdartikel.

Ook in Delft wordt nu hard gewerkt aan zo’n energieverandering. De bedoeling is hier dat 5.000 woningen in Voorhof en Buitenhof plus op de campus 1.500 studentenkamers en TU-gebouwen over enkele jaren milieuvriendelijker worden verwarmd met aardwarmte (oftewel geothermie). Dat komt van heet water dat wordt opgediept vanonder de Delfgauwse wijk Emerald. Om dat te realiseren moet naar die Delftse wijken nog wel een ‘warmtenet’ worden aangelegd, een ringleiding voor heet water naar alle woningen of flats. Dat zijn meest huurflats van de vier Delftse corporaties: Woonbron als de grootste, met daarnaast flats van Duwo, Vidomes en Stedelink.

Van Perlo: “Wij maken als Woonbond in de praktijk mee dat zulke kosten voor zo’n nieuwe, duurzame energie vaak onaantrekkelijk zijn. En niemand heeft zin in hogere kosten. Dit moet dus worden opgelost. Er gaan twee dingen gebeuren. Op de korte termijn moet het zo zijn dat huurders geen hoger vastrecht gaan betalen dan vóór de overschakeling naar aardwarmte. En ook moet het tarief van de aardwarmte zelf niet hoger zijn dan verwarming met het huidige aardgas. Weliswaar duurt de aanleg van zo’n warmtenet in Delft nog wel even, maar zouden de kosten voor huurders hier hoger uitvallen dan nu met aardgas, dan moeten de woningbouwverenigingen een deel van die kosten voor hun rekening nemen. Of daarover vooraf goed onderhandelen met de leverancier van die nieuwe aardwarmtebron.”

Op wat langere termijn wordt het kostenprobleem opgelost met nieuwe landelijke wetgeving, volgens de zegsman van de Woonbond: “Met die wet wordt toegewerkt naar een ‘op echte kosten gebaseerd tarief’. Dit houdt in dat wordt gekeken naar de werkelijke kosten van zowel de warmtebron, voor Delft dus die aardwarmte, als de kosten van het warmtenet, die ringleiding. Aan de hand daarvan wordt dan bepaald wat een redelijk tarief is voor huurders.”

“Nu kan ik me voorstellen dat bij zo’n nieuw verwarmingsinitiatief als geothermie in Delft de startkosten aanzienlijk zijn. Het lijkt ons niet verstandig die kosten te laten landen bij de huurders in Voorhof en Buitenhof en de studenten. Dit betekent dat de tarieven moeten worden gesocialiseerd. Dat wil zeggen: Als we het met z’n allen in Nederland belangrijk dat wijken aardgasvrij worden, dan moeten we daar ook met z’n allen voor betalen. En dat je niét de nogal eens financieel kwetsbare huurders daarvoor laat opdraaien. Hun tarieven moet daarom worden getemperd door overheidssubsidies. Daar ligt als Woonbond nu onze focus op. Wij zeggen: zorg ervoor dat je de kosten voor groene warmte op een andere manier organiseert dan nu. Dat je die niet laat neerkomen op gebruikers van een project als dit. Want dan gaat het mis, dan verlies je draagkracht.”

Voor het verkrijgen van draagkracht is het volgens de huurdersbond ook nodig dat de bewoners in Voorhof en Buitenhof zo snel mogelijk worden betrokken bij de door de gemeente Delft geplande overstap van aardgas naar groenere aardwarmte. Van Perlo: “Begin zo vroeg mogelijk met informeren van alle bewoners over wat te gebeuren staat. Leg in een participatietraject het plan uit, de kosten, de kans op bevingen of de eventuele gevolgen daarvan, de veiligheid en de bedrijfszekerheid van de warmteleiding door de wijk. Doe je dat niet, dan loop je tegen de tijd dat de uitvoering kan beginnen ineens het risico van weerstand.”

Zowel bij die informatievoorziening maar ook wat betreft beslisrecht zit er een verschil in de positie van enerzijds flathuurders, en anderzijds de eigenaren van ‘individuele woningen’, zoals Van Perlo de drive-in woningen en de koopflats noemt in Voorhof en Buitenhof. “Bewoners van individuele koopwoningen moeten als het zover is een contract aangeboden krijgen voor verwarming voortaan met geothermie. Dan is instemming nodig van 70 procent van die groep. Als dat niet gehaald wordt, moet je constateren dat er niet voldoende draagvlak is voor je plan. En dan moet de rechter oordelen of het plan toch echt wel redelijk is. Voorkom dat!”

Voor huurders ligt het anders, zegt de energiespecialist van de Woonbond. “Voor bewoners van sociale huurflats is er geen huurwetregel die een gemeente verplicht om hen te informeren via een persoonlijke brief, of de krant. Maar het is wel verstandig om als gemeente de bewoners van sociale huurflats tijdig te informeren. Wij pleiten in elk geval voor een actieve aanpak. Als je je alleen richt op de technische kant van het plan, en geen oog hebt voor de menselijke kant ervan, dan mis je een poot om een groot project als dit tot succes te brengen.”

In Delft zijn het de vier corporaties zijn die uiteindelijk besluiten of de blokverwarming in hun flats over enkele jaren wel of niet worden gevoed met geothermie, in plaats van met aardgas. Zij moeten dan wel eerst hun huurders en huurdersraden hebben geïnformeerd. Dat is zo besloten door de gemeenteraad. Maar kun je zo’n informatief verhaal naar de bewoners helemaal overlaten aan corporaties?

Van Perlo: “Bij het aardgasvrij maken van wijken met huurflats – op wat voor manier ook, met restwarmte van afvalbedrijven, biowarmte, of aardwarmte – zien we dat gemeenten de neiging hebben om de corporaties min of meer verantwoordelijk te maken voor de participatie naar huurders. Nu geldt voor huurflats niet echt een juridische verplichting om een meerderheidsinstemming van 70 procent van de bewoners te halen. Maar wij vinden het niet slim, of zeg maar stupide, als je als gemeente niet ook zélf de huurders van corporatie-woningen benadert. De informatie en participatie over zoiets als geothermie kun je niet alleen overlaten aan woningbouwverenigingen. Als je niet zelf als gemeente actie onderneemt, en niet vooraf de weerstanden hebt geïnventariseerd, zit je met een probleem tegen de tijd dat het plan kan worden uitgevoerd.”

De winning van aardwarmte/geothermie is een zeer complex verhaal. Het is een mijnbouwproject, met een warmtebron op twee kilometer diepte onder de grond, die misschien voor hooguit 30 jaar bruikbaar is. Hoe kijkt de Woonbond aan tegen alle moeite die wordt gedaan om dit gerealiseerd te krijgen, en tegen de zeer hoge investeringskosten?

Van Perlo: “We kunnen het ons in Nederland niet veroorloven om de bronnen die we hebben om van aardgas te kunnen overstappen naar groene, CO2 vrije energie, niet te benutten of uit te stellen. We zijn om die reden niet tegen geothermie. Ook al is die duurzame warmte daarvan misschien niet langer beschikbaar dan X jaar, dan is het in elk geval voor die periode al nuttig. En wellicht is er tegen die tijd een nieuwe verwarmingsbron op de markt. Dan ligt daarvoor toch in elk geval al het warmtenet klaar, de heetwaterleiding die nu wordt aangelegd voor geothermie.”