Hoeveel heeft u straks te zeggen over uw warmte?

Door: Gitta Fleuren en Anne-Rixt Korte

Er komt een ringleiding met heet water, een warmtenet, met als beoogde warmtebron geothermie (aardwarmte). Voorhof en Buitenhof gelden als een proeftuin omdat niet eerder in Nederland op zo’n grote schaal woningen werden verwarmd met geothermie.

Vier woningcorporaties: Vidomes, Woonbron, Stedelink en DUWO, pandeigenaren van circa 5000 huurwoningen in deze wijken, moeten eind november beslissen of zij ja zeggen tegen dit project. Worden de bewoners meegenomen in deze beslissing?

De basis voor het warmtenet werd gelegd in 2018. De gemeente brengt dat jaar de vier woningcorporaties samen en het onderzoek naar het mogelijke warmtenet begint. Sindsdien is er veel gebeurd. Op 21 juni dit jaar vond de eerste proefboring plaats bij Geothermie Delft: een samenwerking tussen de TU Delft, Shell, Aardyn en staatsenergiebedrijf EBN. Ondertussen onderzoekt netbeheerder NetVerder, dochterbedrijf van Stedin, wat de aanleg van de infrastructuur gaat kosten en naar verwachting wordt in oktober de resterende financiering gerealiseerd. Eind november beslissen de corporaties of zij afnemers worden van de aardwarmte. Is het antwoord ja, dan moeten hun huurders aan het warmtenet geloven. Ondertussen worden verouderde flats in de wijken al geïsoleerd en gerenoveerd. Dat is een voorwaarde om het warmtenet goed te laten functioneren.

In de Lodewijk van Deysselhof is die operatie al uitgevoerd. Woningcorporatie Stedelink heeft er 10 maanden over gedaan en bewoners werden geïnformeerd met flyers en brieven. De communicatie was niet gericht op het aankomende warmtenet. Opvallend, want de werkzaamheden worden wel daaraan gelinkt. “Wat ik jammer vind is dat het niet samen is. Het is ons door de strot geduwd. 10 maanden was het hier onleefbaar”, vertelt bewoner Derk Groen. ”Het voelde als een Blitzkrieg, we moesten zelfs tijdelijk ergens anders wonen.” Zijn buurvrouw Esther Zandvliet noemt het een traumatische ervaring. “De voortdurende herrie, de schade, en dat er niet naar je geluisterd wordt.” Buurvrouw Lian Walravens wijst haar nieuwe warmtemeter aan: “Hij gaat niet meer over kubieke meter maar over gigajoule. Wat betekent dat? We weten niet wat de prijs wordt van die joule.”

Lian en Esther : “Niets is ons verteld. Wat kost het straks? Komen er lekkages? Gaan we in de kou zitten als het niet goed werkt? En hoeveel betaal ik straks voor mijn buren die wel de hele dag stoken?” Lian is woedend: “Ik wil goede informatie. Ik heb door die dramatische ervaring met de verbouwing 0,0% vertrouwen in de corporatie.” Ook wil ze meer informatie en betrokkenheid van de gemeente.

De klachten en vragen vanuit deze bewoners horen we ook terug bij bewonerscommissies van onder meer Vidomes en Woonbron. Afgelopen maand werd de huurdersraad van Woonbron voor de eerste keer op de hoogte gebracht van het warmtenet. Bestuurssecretaris Marcel Koelewijn heeft sindsdien vragen. “Als ik eigenaar ben van een huis, dan koop ik met subsidie zonnepanelen en een warmtepomp. Dan kan ik zelf mijn energieaanbieder kiezen. Maar in de flat van een corporatie maken zij dat allemaal uit. Ik weet niet wat ik moet betalen, alleen dat de warmteleverancier straks monopolist is.” Woonbron geeft aan dat de kosten voor gigajoule niet zullen uitstijgen boven de dan geldende gasprijzen: " In al onze projecten is het uitgangspunt dat de energierekening bij overstappen niet verandert, dus de gasrekening is gelijk aan de warmterekening.” Dit stelt Marcel echter niet gerust. “De gasprijzen zijn niet stabiel en kunnen weer stijgen naarmate er minder gas wordt afgenomen.”

Woningcorporaties gaan hun huurders pas in een later stadium betrekken. Stedelink en Woonbron:“Zodra het helemaal zeker is dat de plannen doorgaan en we meer weten over de planning en kosten, informeren we de bewoners. De voorbereidingen voor die communicatie zijn al opgestart". Is dat te laat? Woonbond, de Nederlandse vereniging voor huurders, vindt van wel. “Vaak ligt de keuze voor een warmtebron al vast. Als je huurders niet vertelt waar deze keuze op gebaseerd is, dan kan dit spanningen opleveren.” Dyon Noy, eigenaar van adviesbureau Atriensis, die corporaties adviseert bij duurzaamheidsvraagstukken, zegt: “Grote projecten zoals een warmtenet duren lang en geven onrust. Bij zo’n grote transitie is het belangrijk om huurders snel te betrekken. Maak een blijvende overlegstructuur met huurders, corporaties en gemeente. Deel wat er gebeurt. Ook als er niets te melden is moet je dat melden.” Het delen van informatie met huurders in een grote transitie is overigens niet vrijblijvend. Zowel Noy als Woonbond benadrukken dat huurdersorganisaties adviesrecht hebben. Huurdersorganisaties kunnen van adviesrecht gebruikmaken om te adviseren over het verduurzaamingsbeleid en de verduurzamingsplannen.”

Het is nog onduidelijk hoe de corporaties huurders op den duur willen betrekken. Stedelink: “Wij beslissen voor de huurder op welke wijze woningen van het gas af gaan. We hebben contact met de huurdersraad en eventuele bewonerscommissies van de complexen die we willen aansluiten over de aanleg van warmtenet.” Petra van der Burg, beleidsmedewerker huurdersraad Stedelink zegt: “We vragen de instanties en corporatie om de huurders en bewonerscommissies zelf te betrekken. Hierin lijken de corporatie en de huurdersraad naar elkaar te wijzen als verantwoordelijke voor huurdersparticipatie.”

De belangrijkste rol in het betrekken van belanghouders in de wijk, dus zeker ook alle wijkbewoners, ligt echter bij de gemeente, zeggen de Woonbond en Noy. De gemeente Delft verwijst evenwel naar de corporaties: “De woningcorporaties betrekken hun huurders bij de overgang van aardgas naar schone warmte”. Tegelijkertijd zegt de gemeente ook:” We werken samen met de woningcorporaties en wij trekken samen op in de communicatie over het warmtenet. Daarnaast heeft de gemeente het Energieloket, energiecoaches en energiehulpen die alle inwoners, ook huurders, ondersteunen en helpen bij de energietransitie.”

De vraag is of iedereen de weg naar deze hulp weet te vinden.

Ten behoeve van de participatie organiseert de gemeente stadsgesprekken en informatieavonden, maar de afwezigheid van huurders is opvallend. Marcel Koelewijn bezocht een van die avonden. Marcel: “Er waren 40 man, maar als ik alle medewerkers van de corporatie en gemeente er aftrek kom ik op 10  bewoners uit.” Noreen Broeren bezocht in haar wijk Voorhof een informatieavond in het buurthuis. “Er waren 4 mensen van de gemeente, 3 huiseigenaren, en 1 huurder. Dat vond ik triest”

Landelijk is de verwijdering tussen overheid en de burger een zorg. Bestuurskundige Linze Schaap sprak op 13 juni in de gemeenteraad over de Delftse participatieaanpak. Zijn advies aan de gemeenteraad is: “Ga dieper in op de vraag: waarom wil je burgerparticipatie? Kies dan de juiste vorm en evalueer. Schaap: “Het weglaten van juiste participatiemiddelen kan grote consequenties hebben. Weinig draagvlak, weinig creatieve ideeen vanuit de samenleving, en ook bezwaarschriften en protestacties. Als een overheidsorganisatie vooraf al een plan heeft en het doel van het participatietraject niet meer is dan burgers vertellen wat dat plan is, dan is dat voorlichting en amper participatie. Dan blijft het altijd het een plan van een ander, en dat levert verwijdering op. Dat is een terugkerende voorspelling van participatie-experts. In Voorhof en Buitenhof valt hierin nog een hoop te winnen.

Meer weten? Onderzoeksjournalist Henk de Kat verdiepte zich jarenlang in Geothermie. Lees hier zijn laatste artikel over de start van de warmteboring in Delft.